Bij fysieke klachten zoals nek-, schouder- en rugklachten zoeken veel mensen naar een oplossing in de vorm van behandeling. Binnen de fysiotherapie en andere behandelende disciplines bestaan uiteenlopende verklaringen en technieken. Niet al deze verklaringen zijn even goed wetenschappelijk onderbouwd, en sommige termen kunnen verwarrend of zelfs misleidend zijn. In dit artikel kijken we kritisch naar behandelingen, verwachtingen en de rol van communicatie in het herstelproces.
Zijn behandelingen wel zinvol?
Binnen de genoemde behandelende beroepen worden allerlei termen en verklaringen gegeven voor bijvoorbeeld lage rugpijn. Denk aan uitspraken als een 'scheef bekken' dat gecorrigeerd moet worden. Hoewel dit misschien logisch klinkt, toont geen enkel wetenschappelijk onderzoek een overtuigend verband aan tussen scheefstand en klachten. Bovendien is zo'n scheefstand niet objectief meetbaar en kan geen enkele behandeling dit daadwerkelijk corrigeren. Het krachtenspel dat hierbij komt kijken is simpelweg te groot en de bewegingsmogelijkheden van de betrokken gewrichten zijn te klein. Ons lichaam is sterk en asymmetrieën zijn doorgaans geen directe oorzaak van pijn.
Realistisch blijven kijken naar behandelen
Veel mensen ervaren verbetering na een passieve interventie (zoals massage of mobilisatie). Dit is waardevol, maar de vraag blijft: wat veroorzaakt die verbetering? Mogelijk spelen geruststelling, ontspanning en de natuurlijke pijndemping van het lichaam (zoals de afgifte van endorfines bij massage of manipulatie) een grotere rol dan de correctie zelf. Dit betekent niet dat behandelingen zinloos zijn, maar het is belangrijk om realistische verwachtingen te hebben. Vaak berust een deel van de therapie op het placebo-effect, waarbij een verwachte positieve uitkomst ook zorgt voor een afname van klachten.
Veel passieve behandelingen bieden slechts kortdurende verlichting en lossen het probleem op de lange termijn niet op. Ze kunnen soms helpen om een vicieuze cirkel van pijn en spanning te doorbreken, maar zonder verandering in belasting en belastbaarheid is de kans groot dat klachten terugkeren. Vandaar dat veel mensen periodiek naar hun behandelaar gaan voor een nieuwe behandeling (of zelfs voor bijvoorbeeld een 'APK', wanneer er op dat moment geen klachten aanwezig zijn).
De rol van placebo en communicatie
Is een placebo-effect dan verkeerd als het helpt? Niet per se. Als een behandeling iemand vertrouwen geeft en motiveert om weer actiever te worden, kan dat een positieve invloed hebben op het herstel. Maar het wordt een probleem als patiënten afhankelijk worden van een behandelaar of bang gemaakt worden voor hun klachten. Subtiele opmerkingen als "je wervel staat geblokkeerd" of "ik voel veel spierknopen" kunnen onbewust negatieve verwachtingen creëren en zo het herstel juist vertragen. Dit is het tegenovergestelde van placebo en wordt het nocebo-effect genoemd. Goede communicatie is essentieel om te kunnen ondersteunen in het herstelproces.
Taalgebruik en zelfredzaamheid
Woorden doen er dus toe als het aankomt op zorg. Wanneer je klachten ervaart dan heb je het recht om te weten waar je aan toe bent, zonder dat daarbij overbehandeld wordt. In veel gevallen zijn adviezen, eenvoudige oefeningen en tijd voldoende om te herstellen, zonder dat er ingrijpende behandelingen nodig zijn. Pijn betekent niet altijd schade, en het lichaam heeft vaak een sterk herstellend vermogen. De factor tijd is daarbij van groot belang. Sommige processen van herstel hebben nu eenmaal tijd nodig, en helaas bestaat er nu eenmaal geen enkel bewezen effectieve 'quick fix'.
Waarom dit artikel?
Dit artikel is bedoeld om zowel therapeuten als cliënten te helpen kritisch te blijven kijken naar behandelingen, zodat zorg effectief en passend blijft. Fysiotherapie heeft zich ontwikkeld van een beroep dat vooral bestond uit passieve behandelingen naar een vak waarin begeleiding en actieve herstelstrategieën een grote rol spelen. Dit betekent niet dat hands-on technieken absoluut geen waarde hebben, maar wel dat ze vaak slechts een onderdeel zijn van een bredere aanpak en dat ze ook niet altijd nodig zijn.
Fysiotherapeuten beschikken over uitgebreide kennis van het bewegingsapparaat en herstelprocessen. Met die kennis kunnen we samen met jou kijken naar wat jouw lichaam nodig heeft: voor de één is dat advies en begeleiding, voor de ander eerst pijndemping en bewustwording, en voor weer een ander een gericht oefenprogramma om aan te sterken. Dat is de werkelijke meerwaarde van ons vak: het samen begrijpen van jouw klachten en samen een plan maken voor duurzaam herstel.